هجوم نیروهای عراق پس از ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ سبب به‌تصرف‌درآمدن بخش وسیعی از خوزستان شد. در تاریخ ۱۳۶۰/۰۲/۳۱ ارتفاعات «الله اکبر» پس از ۷ ماه به دست ایرانیان افتاد و نیروهای عراق با دادن تلفات، تا ۱۲ کیلومتری بستان عقب‌نشینی کردند و سرانجام در ظهر یکشنبه ۸ آذر ۶۰ شهر بستان و ۷۰ روستای تابعهٔ آن به تصرف نیروهای ایرانی درآمدند و تا ۱۳۶۰/۰۹/۲۲ منطقهٔ عملیاتی طریقالقدس به طور کامل از وجود عراقیان پاکسازی شد و پس از ۱۴ روز عملیات باموفقیت پایان یافت.
عملیات طریقالقدس از عملیات‌های مشترک سپاه و ارتش در طی جنگ ایران و عراق بود.
اهداف و نتایج:
تصرف تنگه چزابه و دسترسی به هورالهویزه
قطع ارتباط دشمن از شمال به جنوب و قطع ارتباط راه شمالی و جنوبی که مورد استفاده ارتش عراق بود
آزادسازی شهر بستان
آزادسازی ۷۰ روستا و ۴۵۰۰ تا ۵۰۰۰ نفر از عشایر محلی
رسیدن به مرز بین‌المللی در حد فاصل هورالعظیم
آزادسازی منطقهای با وسعت ۳۰۰–۳۵۰ کیلومتر مربع
نتیجه: آزادسازی بستان و ۷۰ روستای منطقه و ۵ پاسگاه مرزی، قطع ارتباط بین نیروهای دشمن در شمال غربی و جنوب غربی خوزستان (جاده فکه – جفیر)، تصرف تنگ چزابه و دسترسی به هورالهویزه، پاکسازی ۸۰۰ کیلومتر مربع از وجود عراقیان
تجهیزات منهدم‌شده عراق:
۱۸۰ تانک و نفربر
۲۰۰ خودرو
۱۳ هواپیما
۴ هلی‌کوپتر
-
نقش نیروهای دامغان در عملیات طریق القدس (نیروی رزمی ـ پشتیبانی) :
نیروهای دامغان در این عملیات در دو محور دهلاویه و تپه های الـله اکبر حضور داشتند . در تپه های الـله اکبر استعداد نیروها حدود ۱۰۰ نفر می شد که اکثر نیروهای جهادی دامغان با تجهیزات کامل به عنوان نیروهای پشتیبانی حضور فعال داشتند و در مناطق رملی نقش اصلی و زدن جاده در تپه های رملی ایفا کردند . بدین صورت که دشمن با ایجاد میادین بین موانع و استحکامات آمادگی کامل برای دفاع داشت . نیروهای رزمنده اسلام با تدابیر مناسب در جناح شمالی ارتفاعات الـله اکبر تا تنگه چذابه که حدود ۲۰ کیلومتر تپه های رملی گسترده ای داشت و دشمن از این خیالش راحت بود برنامه و طرح ریزی کرد و توسط نیروهای نیروهای جهادگر دامغان (جهاد استان ) نیز حضور فعال داشته وارد عمل شدند و چراغ خاموش و با امکانات کم با کنار زدن بخشی از رمل ها و قرار دادن نی ها بر سطح جاده و خاک رس ها جاده سازی و هوا شی آن را با کیسه های خاک آماده کردند و این کار را در مدت کمتر از یک ماه به پایان رساندند و ۱۴ کیلومتر جاده زدند . وقتی شهید صیاد شیرازی از جاده بازدید کردند اظهار رضایت کرد و با خواندن نماز شکر از همه تشکر کرد .
تشریح عملکرد جهاد سازندگی دامغان در این عملیات :
جاده پیروزی مقدمه عملیات طریقالقدس
در مورد عملیات طریقالقدس[۱]برادر حاج غلامرضا علیآبادیان، مسئول اجرایی جاده پیروزی[۲] (رملی)، میگوید:
… یکی از اهداف عملیات طریقالقدس، آزادسازی شهرستان بستان بود که در اوایل جنگ به دست ارتش بعث افتاده و مردم آن آواره شده بودند. منطقۀ بستان در شمال غربی اهواز واقع شده است. رودخانه کرخه[۳] شهر را به دو قسمت تقسیم کرده است. این منطقه از یک طرف به هورالعظیم وصل است که خود مانع بزرگی برای عملیات توسط رزمندگان اسلام میشد و از طرف دیگر به تپه های صعب العبور نبعه و تپه های رملی و از سوی دیگر به تپه های الله اکبر و منطقۀ دهلاویه وسوسنگرد منتهی میشود.
یکی از کارهای مهم ما در عملیات طریق القدس، قبل از عملیات بود. پیشنهاد شد جاده رملی که منتهی به پشت دشمن میشد، را احداث کنیم. این جاده از تپه های الله اکبر به روستای چزابه مرتبط میشد. برادران به حول و قوه الهی جاده را شروع کردند تا در ماسههای روان کار را انجام بدهند. ترکیب ماسه ها طوری بود که اولاً بلدوزر در آن فرو میرفت، ثانیاً هر کاری امروز انجام میگرفت، فردا با وزش باد با تلی از ماسه پوشیده میشد.
طرح اولیه جاده با عرض دو و نیم تا سه متر بود. باید در هر پنجاه متر یک پارکینگ ایجاد میشد تا ماشینهای در رفت و آمد با هم برخورد نکنند. احداثِ سه کیلومتر جاده را ظرف ۹ روز، از ما میخواستند. با عنایت خداوند جاده با عرض حدود دوازده متر و به طول سه کیلومتر در مدت ۹ روز احداث شد، طوری که شب عملیات تریلر کمرشکن با بار تانک از آن عبور کرد. این جاده، از داخل تپههای نبعه گذشت و به تنگۀ چزابه وصل شد. قرار بود به طول سه کیلومتر احداث گردد ولی طول جاده به ۹ کیلومتر رسید. با کمک خداوند روزانه از دویست تا ششصد متر کار میکردیم، اول مسیر شناسائی میشد و بعد بچهها آن را غلطک زده و تسطیح می کردند. پشت سر آن کمپرسیهای موجود در شروع کار که اکثراً لیلاند و کمپرسیهای مردمی و شهرداری بودند، خاکهای سرخِ رس را از تپه های الله اکبر می آوردند که خیلی مناسب بود و جاده محکم میشد.
چهارده تیم
جهادگران جوان استان سمنان با تأیید خداوند متعال بدون آنکه دورههای عالی مدیریت را طی کرده باشند و با فنون مختلف سازماندهی نیروها در یک سازمان انقلابی آشنا باشند، اقدام به سازماندهی نیروهایشان در قالب تیمهایی کردند که از اختیارات لازم در تصمیمگیری برخوردار بودند. سازماندهی چهارصد جهادگر برای انجام عملیاتی هماهنگ، کار راحتی نبود که از عهده آن برآمدند. برادر حاج ابوالفضل حسنبیکی در این مورد نوشته است:
… حضور رزمندگان در جبهه تحت تأثیر انگیزۀ احساس تکلیف بود. ما که سن و سالی نداشتیم و فارغالتحصیل دانشگاه نبودیم همچنین یک مجموعه بزرگ را مدیریت نکرده بودیم، وقتی در میدان عمل قرار گرفتیم، به حکم عقل از تجربۀ دیگران میبایست استفاده میکردیم.
در مجموعه افرادی که در آن منطقه حضور داشتند، برادران محسن رضایی و برادر صیاد شیرازی بیشترین کمک فکری را به ما میکردند. برادر صیاد شیرازی را بهترین گزینه برای مشورت تشخیص داده بودم، به این دلایل:
- فردی مومن و مکتبی بود.
- مسئولیت اجرایی در جبهه داشت.
- به حرفهای ما با دقت گوش میداد و آنها را جدی میگرفت.
- به ما و کاری که انجام میدادیم ایمان داشت و برای ما و کارمان ارزش قائل بود.
- یک تیم قوی حدود چهل نفری از فرماندهان نظامی مثل سرهنگ پرویز صادقی، سرهنگ صدیق را برای مشورت در قرارگاه ارتش جمع کرده بود.
- آدم خوش فهم و با هوشی بود و چیزهایی را میدید که از چشم منِ جوان پوشیده بود.
- مصاحبت با او لذت بخش و آرامش بخش بود.
- از همه مهمتر نورچشم امام بود و امام به او توجه ویژه داشت.
برای سازماندهی نیروها از راهنمایی صیاد شیرازی استفاده کردیم و در این عملیات حدود چهارصد نفر نیرو را در اکیپهای زیر سازماندهی کردیم تا به صورت تیمی انجام وظیفه کنند:
الف- سه تیم راهسازی
ب- دو تیم سنگر سازی
ج- یک تیم جوشکاری
د- یک تیم تبلیغات
ه- یک تیم آبرسانی
و- یک تیم تعمیرات سنگین
ز- دو تیم تعمیرات نیمه سنگین
ح- دو تیم تعمیرات سبک
ط- یک تیم ضربت برای کمک به بقیه در حین عملیات۶
[۱] – در ۲۹ نوامبر[۸آذر۱۳۶۰] نیرویی مرکب از ۱۰ تا ۱۴ هزار نفر از سپاه و ارتش در نزدیکی شهر بستان در محور سوسنگرد حمله را آغاز کردند. این عملیات بسیار پیچیده و گیج کننده بود. آن را طریقالقدس نامیدند.(درسهای جنگ مدرن ص ۲۵۷)
[۲] – جاده پیروزی جادهای ۱۵ کیلومتری است که از شمال تپه های الله اکبر و تپه سبز شروع میشد و تا منطقهای موسوم به چاه آب در نزدیکی تنگه سعده در چهار کیلومتری شمال شرق تپه سبز ادامه داشت. جهاد سازندگی استان سمنان به سرپرستی برادر حسن بیکی و مدیریت اجرایی مهندس علی آبادیان و [نصرت الله] میری به منظور تسهیل خودروهای سبک و زرهی در عملیات طریقالقدس احداث شد (خوزستان در جنگ ص ۱۵۰)
[۳] – -رودخانه کرخه از ارتفاعات الوند در استان همدان سرچشمه گرفته و از کنار بیستون به کرمانشاه رسیده و از آنجا وارد لرستان میشود. و سپس وارد خوزستان میشود. در جنوب غربی حمیدیه رود کرخه کور(نور) از آن منشعب میشود که پس از عبور از هویزه به هورالهویزه میریزد.(دشت آزادگان در جنگ ص ۱۷)
تعداد شهدا: ۶
تعداد جانبازان: ۵
